علل و راهکار خوابگردی - مجله سفرنامه ترکیه

علل و راهکار خوابگردی

نویسنده:دکتر محمدمهدی قاسمی

وقتی صحبت از اختلالات خواب می شود، فکر بیشترمان می رود به سمت دیر به خواب رفتن یا زوداز خواب بیدارشدن. ولی حقیقت این است که بیماری های خواب، طیفی بسیار گسترده تر از این دو مورد دارند و یکی از آنها اختلال خواب گردی است.

حدود 10درصد از افراد در طول زندگی حداقل یک مرتبه دچار اختلال راه رفتن در خواب می شوند. این پدیده که گاه به صورت اختلال در می آید، توزیع وسیعی دارد و به همین مقدار ازنظر شدت و تعداد دفعات هم گسترده است. خوشبختانه در بیشتر موارد، این حالت ازنظر زمانی کوتاه مدت است و بنابراین خطرناک محسوب نمی شود اما در مواردی که اختلال طولانی شود، ممکن است بیمار طی این دوره ها به خود صدماتی را وارد کند. عمده بیماران در گروه سنی قبل از نوجوانی قرار دارند. با افزایش سن از شیوع بیماری کاسته ولی به شدت آن افزوده می شود. خوابگردی که سومنامبولیسم هم نامیده می شود، شامل یک رشته رفتارهای پیچیده است که در ثلث اول شب و در خلال مراحل خوب عمیق آغاز می شود و اغلب (ولی نه همواره) به ترک بهتر و راه انداختن می انجامد که بدون هوشیاری کامل و خاطره بعدی از این دوره است.علل خوابگردی

امروزه تعیین شده است که برخلاف تصورات گذشته، علت اختلال خوابگردی فقط محدود به مسایل روانی نمی شود. در اصل علت مجموعه ای از عوامل است که یکی از آنها استرس ها و فشارهای روانی می باشد. در عین حال تغییر در مقدار بعضی مواد شیمیایی در مغز هم در بروز این حالت دخیل است. گاه سوء مصرف بعضی مواد هم می تواند به این اختلال منجر شود. خستگی مفرط یا محرومیت قبلی از خواب سبب تشدید حمایت می شود. خوابگردی معمولا بین سنین چهار و هشت سالگی آغاز می شود. اوج شیوع آن در سن 12 سالگی است. در مجموع این اختلال در میان پسرها شایع تر از دخترها است. حدود 15 درصد از بچه ها گاهی دچار خوابگردی می شوند و این اختلال یک زمینه خانوادگی دارد. فعالیت هایی که در حین اختلال خوابگردی بروز می نماید، فقط محدود به راه رفتن نیست. بیمار ممکن است بنشیند و به نظر بیاید که بیدار است در حالی که در خواب به سر می برد، گاه بلند شده و راه می رود یا حتی ترکیبی از فعالیت های پیچیده را انجام می دهد مثل لباس پوشیدن، دست شویی رفتن، بلند کردن اشیاء و جابه جا کردن آنها در اتاق. جالب است بدانید که گاه فرد در عین خواب رانندگی می نماید. این دوره ها ممکن است بسیار کوتاه (در حد چند ثانیه یا چند دقیقه) یا طولانی باشد، به طور مثال، نیم ساعت و حتی بیشتر. این رفتار به ندرت به بیداری منجر می شود که همراه با چند دقیقه اغتشاش شعور است، ولی اغلب شخص به رختخواب برمی شود و صبح روز بعد چیزی از خوابگردی به یاد ندارد. برخلاف تصور عمومی مبنی بر اینکه بیدار کردن فرد در چنین حالتی خطرناک است، این کار هیچ خطری را متوجه فرد بیمار نمی نماید. البته ممکن است زمانی که او را بیدار می کنید، متوجه گیجی یا ناآگاهی او نسبت به اطراف باشید که البته این حالت گذرا و کوتاه مدت است. تصور غلط دیگر این است که فرد مبتلا به اختلال خوابگردی، صدمه ای به خود نمی زند در حالی که ممکن است در حین حرکت فرد تعادل خود را از دست بدهد، زمین بخورد و یا پرت شود که نتیجه ای جزو آسیب های گاه جدی نخواهد داشت. به طور خلاصه در فردی با شرایط و خصوصیات زیر، به وجود اختلال خوابگردی شک می کنیم:

دوره های مکرر برخاستن از بستر در حین خواب و راه رفتن که معمولا دو ثلث اول دوره اصلی خواب روی می دهد.

بیمار ضمن خوابگردی، چهر ه ای فاقد احساس و چشم هایی خیره دارد و نسبت به اقدام دیگران برای ارتباط با او واکنشی نشان نمی دهد و به دشواری می توان او را بیدار کرد.

شخص پس از بیدار شدن (چه بعد از دوره خوابگردی و چه روز بعد) نسبت به دوره اختلال، دچار فراموشی است.

ظرف چند دقیقه پس از بیداری از دوره خوابگردی، هیچ اختلالی در فعالیت فکری و رفتار شخص دیده نمی شود (هر چند در ابتدا ممکن است دوره کوتاهی از اغتشاش شعور خفیف یا اختلال جهت یابی وجود داشته باشد).

در چنین مواردی اغلب احتیاج به تست خاصی نیست و راحت تشخیص داده می شود. اگر خوابگردی به دفعات رخ دهد و یا طول مدت آن زیاد باشد، احتیاج به معاینات و تست های اضافه تری است تا احتمال وجود بعضی اختلالات با نمای مشابه رد شود (به طور مثال بعضی از انواع صرع ممکن است تا حدودی مشابه این شرایط باشند). با افزایش سن، از شدت حملات این بیماری کاسته می شود و همین طور از تعداد دفعات آن. ابتلا به اختلال خوابگردی در سنین بالاتر اگر برای اولین مرتبه باشد، احتیاج به پیگیری های بیشتری دارد و اغلب شدت هر حمله هم بیشتر است. چه باید کرد؟

در بیشتر بچه ها با افزایش سن، بیماری به صورت خودبه خودی درمان و رفع می شود. آگاهی از این امر باعث ایجاد آرامش خاطر در میان والدین می شود. در مواردی که شدت حملات زیاد است، توصیه هایی به صورت زیر وجود دارد:

از آنجا که محرومیت از خواب می تواند فرد را مستعد بروز حملات کند، به همین علت توصیه می شود که زمان خواب شب برای بچه ها مبتلا همواره ثابت باشد و حتما از کمبود خواب در آنها جلوگیری به عمل آید.

حتما به روان پزشک مراجعه کنید تا در صورت صلاحدید از روش های دارویی و غیردارویی برای کاهش شدت و مدت حملات استفاده شود. از جمله معروف ترین و موثرترین دسته های دارویی که در درمان اختلال خوابگردی به کار می رود، بنزودیازپین ها هستند. بنزودیازپین ها را حتما با توصیه پزشک مصرف کنید چرا که داروهای موجود در این گروه بسیار متنوع اند و از نظر قدرت و طول مدت اثر تفاوت های زیادی دارند. بنابراین مصرف خودسرانه آنها گاه می تواند به بروز فاجعه ای منجر شود. این در حالی است که مصرف بجا و به موقع اثراتی معجزه آسا در درمان دارد.

استرس و اضطراب هم در ایجاد حملات خوابگردی اثری اثبات شده دارند. حذف این گونه عوامل در ایجاد بهبود موثر است.

بعضی از روش های غیردارویی مثل هیپنوتیزم یا آرام سازی هم اثرات مفیدی در درمان دارند.

منبع:www.salamat.com

/ج