اکو موزه، همزیستی انسان و طبیعت - مجله سفرنامه ترکیه

اکوموزه ها به سایت ها و محوطه های طبیعی زنده اطلاق می شود که طی آن ماهیت و هویت شاخص و زنده یک منطقه را به نمایش می گذارند و جوامع محلی به وسیله آن میراث فرهنگی و طبیعی خود را به منظور دستیابی به توسعه پایدار، معرفی، تفسیر، مدیریت و حفاظت می کنند.

معمولا اکوموزه ها را به دو نوع تقسیم می کنند:

اکوموزه طبیعی (دائم و موقت)

اکوموزه طبیعی در اثر تغییر فصل و زمان، دارای شرایط ویژه آب و هوای موقتی است. اکوموزه طبیعی دائم شامل کوه ها، بیابان ها، دامنه ها، جنگل ها، تالاب ها، دریاچه ها و زیستگاه های جانوری و گیاهی است.

اکوموزه های طبیعی موقت شامل فضاهای برفی، سواحل و زیستگاه های موقت است.

اکوموزه مصنوعی

اکوموزه مصنوعی شامل اکوموزه های معماری، دریایی، تاریخی و صنعتی است؛ مانند اکوموزه دره سلاطین مصر که دره ای باستانی در مصر است و در دوران مصر باستان به عنوان گورستان فرعون ها مورد استفاده قرار گرفته است.

اکوموزه در دهه 70 میلادی، دوره ای که ویژگی شاخص آن رو به زوال رفتن اقتصاد قدیمی بود، به سرعت در اروپا گسترده شد و هدف آن بهره برداری و بهبود شرایط فرهنگ رو به زوال و هم چنین تقویت اقتصاد آن ناحیه بود.

اکوموزه ها قسمتی از موج نو در جهان موزه ها بوده اند و هدف از تأسیس این نوع از موزه ها بهره برداری و افزایش فعالیت های انسانی یا نواحی خاص به امید حفظ سنت ها و هویت چنین مکان هایی بوده است.

در واقع اکوموزه ها فرصتی را فراهم کردند تا مکان هایی که زیبایی های طبیعی آن ها به حال خود رها شده یا رونق آن ها کم شده بود، به صورت اول برگردانند.

می توان اکوموزه را اسبابی دانست که با همکاری یک قدرت اجتماعی و یک جمعیت محلی، پرورده، طراحی و اجرا می شود.

نقش قدرت اجتماعی، در فراهم کردن متخصصین، امکانات و منابع است. از طرف دیگر، جمعیت محلی بسته به تمایل، دانش و رویکرد فردی خود در آن به مشارکت می پردازد.

واژه اکوموزه اولین بار به وسیله هوگوس دی وارن (Hugues de Varine) در 1981 به کار برده شد.

کلمه اکوموزه (Ecomuseum) ترجمه انگلیسی از کلمه فرانسوی (Ecomusee) است که خود از ترکیب کلمه موزه و اکولوژی به وجود آمده است.

اکولوژی راهی است که گیاهان، حیوانات و مردم با یکدیگر و محیط زیست اطراف شان ارتباط برقرار می کنند.

همانگونه که از واژه اکوموزه پیدا است، مفهوم آن با اکولوژی رابطه دارد. تا حدی که هم زیستی انسان و طبیعت، اساس شکل گیری اکوموزه ها است.

مایریزیو مگی اکوموزه را نوع خاصی از موزه می داند که بر اساس توافق با جامعه محلی برای حفظ آن مکان برپا شده است؛ جایی که توافق به معنی تعهد طولانی مدت است نه لزوما وظیفه قانونی. او در این تعریف، جامعه محلی را ملحق شدن مردم بومی و مشارکت آنان می داند. حفظ و مراقبت نیز به معنای تعهد اخلاقی نسبت به محیط و دیدی صحیح برای توسعه بومی است.

در تعریف مگی از اکوموزه ها، مکان تنها به معنی سطح نیست. بلکه مجموعه ای از لایه های فرهنگی، اجتماعی و ارزش های محیطی است که به وسیله میراث بومی دست نخورده و خاص تعریف می شود.

انواع اکوموزه را می توان به صورت مدل محیطی و محیط اجتماعی، چتر اکوموزه، موزه روستایی، آنتن اکوموزه، اکوموزه تطابقی و تکاملی، مدل گردن بند و... شناخت.

تفاوت موزه و اکوموزه

عناصر تشکیل دهنده یک موزه مکان، اشیاء و مردم هستند.

در یک موزه، مکان همان ساختمان است که موزه نام می گیرد. اشیا مدارک، اسناد و مجموعه هستند و مردم یعنی محققان، متخصصان، موزه داران و بازدیدکنندگانی که با موزه درگیر هستند. در اکوموزه مکان، سرزمین یا قلمرو است که افراد در آن زندگی می کنند. اشیا میراث و حافظه طبیعی، تاریخی، فرهنگی و صنعتی آن منطقه است. مردم نیز افراد بومی آن قلمرو هستند.

دستاوردهای اکوموزه مربوط به یک زمان خاص نیست. بلکه مربوط به یک دوره حیاتی از زمان آغاز آن تا به امروز است.

این دستاوردها می تواند کار، آواز محلی،گویش محلی، پایکوبی، بازی ها، صنایع دستی و سایر آثار ملموس یا مانند خاطرات فردی و مشترک، اتفاقات، مشاخصات و روایات شامل عناصر غیرملموس باشد.

هدف یک اکوموزه حمایت و قدرت بخشی به یک اجتماع برای بهبود و مدیریت میراث آن، و یاری دهنده آن ها در حفاظت از منابع و سنت هایشان است.

در عین حال گردشگران و اعضای همان جامعه را به لذت بردن از بازدید و استفاده از سایت های اکوموزه ای تشویق می کند.