نوروز آیینی دینی است؟ - مجله سفرنامه ترکیه

به گزارش خبرنگاران، نوروز برای ایرانیان یادآور معانی چون دیرینگی، نوزایی، سبزاندیشی و شادمانی است که بنا به گفته ابوریحان بیرونی -دانشمند و محقق قرن پنجم هجری- نوروز، جشن پیشانی سال است.

نوروز یک اسم مرکب است که از ترکیب دو واژه فارسی نو به معنای تازه، جدید و اکنون و روز به معنای خورشید و آفتاب تشکیل شده است که روی هم رفته به معنای روز نو است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی اطلاق شده که شروعگر بهار است.

به گفته حجت الله منیری، آریاییان نوروز را ناواسردا یعنی سال نو می گفتند، همچنین در دوره سلسله های سغدیان و خوارزمشاهیان، مردم آریایی آسیای میانه، نوروز را نوسارد و نوسارجی می نامیدند. البته به نوروز جشن سال، جشن فروردین یا فره وَهَر نیز گفته می شد.

نوروز نماد هویتی ایرانیان است که بر اساس مطالب مورد اشاره در مقاله پیوند و تنیدگی اندیشه های ناسوتی و لاهوتی ایرانیان در عید نوروز، نوروز نه تنها بزرگترین عید مردم فلات ایران، بلکه جشن اقوام و گروه هایی است که در حوزه جغرافیایی و فرهنگ ایرانی کهن زیسته و نیز در این محدوده آمد و شد داشته اند. همه اقوامی که به این سرزمین آمدند و همه جریان های اعتقادی که در اینجا رواج پیدا کردند؛ نوروز را پذیرفته و از آن مایه گرفته و در آن اثر گذاشتند.

نوروز به عنوان یک عید ملی و دینی از دیرباز مورد توجه بوده و در میان جشن های دنیا نیز به شهرت بسیاری رسیده است. بنا به گفته حجت الله منیری در مقاله یاد شده، نوروز هم ماهیت مادی و ناسوتی دارد و هم ماهیت معنوی و لاهوتی. جشن فَروَردگان یا جشن اموات، ماهیت اخروی عید را نشان می دهد که در پنج روز آخر سال برگزار می گردد.

گفته می گردد، در این مدت ایرانیان خانه های خود را غبارروبی می نمایند تا میزبان خوبی برای درگذشتگان خود باشند. چون بار بر این است که در روزهای آخر سال روح درگذشتگان به بازماندگان خود سر می زند و برای آنها آرزوی توفیق و شادمانی می نماید. در نتیجه سنت خانه تکانی ریشه در این باور کهن ایرانی دار که این بعد از نوروز نشانه ماهیت معنوی آن به حساب می آید.

از سوی دیگر جشن بهار یا جشن فروردین، جلوه مادی نوروز دانسته می گردد که از قدیم روزهای ابتدایی سال جدید که همزمان با شروع فصل بهار است؛ گرامی داشته می گردد.

نکته شنیدنی آن است که گرچه نوروز برای ایرانیان نام آشناست اما بنا به گفته مهرداد بهار - پژوهشگر حوزه اسطوره شناسی-، در اوستا -کتاب دینی زرتشتیان- هیچ اشاره ای به نوروز نشده است. در مقاله پیوند و تنیدگی اندیشه های ناسوتی و لاهوتی ایرانیان در عید نوروز، اشاره شده است که اولین متن باستانی که از نوروز یادکرده کتاب زند -تفسیری بر اوستا- است. در این کتاب که متن آن به زبان پهلوی است؛ علاوه بر اشاره به نوروز، به شیوه نیایش در این روز نیز پرداخته شده است.

با این وجود، همچنان این اختلاف وجود دارد که آیا نوروز آیین فرهنگی و ملی است که از روحیه طبیعت گرایی یا طبیعت دوستی ایرانیان سرچشمه گرفته یا باورهای مذهبی و ماورایی در بزرگداشت این روز دخیل بوده است؟.