هرآنچه باید از انواع پارچه ژاکارد و کاربرد های آن بدانید - مجله سفرنامه ترکیه

آشنایی با تاریچه مجذوب نماینده پارچه ژاکارد

صدها سال پیش تهیه پارچه هایی با طرح های پیچیده و بافته شده بسیار سخت بود. به همین علت فقط ثروتمندان جامعه قادر بودند از چنین پارچه ارزنده ای استفاده نمایند. معمولاً این پارچه ها گزینه ای برای دوخت لباس و پرده های پر نقش ونگار بودند و نماد موقعیت اجتماعی و قدرت مالی محسوب می شدند.

در گذشته این پارچه ها فقط با دست بافته می شدند و فرآیند فراوری آن ها بسیار سخت و خسته نماینده بود. بنابراین کارگرانی که وظیفه بافت این پارچه ها را برعهده داشتند، اغلب تحت فشار انجام کارهایی کمرشکن و طاقت فرسا بودند. یکی از این کارگران فردی به نام جوزف ماری ژاکارد بود.

ساحت دستگاه بافندگی ژاکارد

جوزف ماری ژاکارد قصد داشت که دستگاهی کارآمدتر اختراع کند تا نیروی انسانی کمتری درگیر فراوری این پارچه گردد و بتواند طرح های هنری و زیباتری را در این نوع پارچه اعمال کند. نتیجه این تدبیر، ساخت دستگاه بافندگی ژاکارد بود که به آن ماشین ژاکارد یا سیستم ژاکارد نیز می گویند. دستگاه بافندگی ژاکارد یکی از مهم ترین پیشرفت های بافت در طول تاریخ است. شاید چندان این موضوع برای همه روشن نباشد، اما می توان ادعا کرد که پیشرفت های تکنولوژی سیستم بافندگی ژاکارد، در واقع پیش زمینه ای برای توسعه اولین سخت افزارهای کامپیوتری بوده است.

مکانیزم این دستگاه بر اساس کدخوانی از روی کارت پانچ بود که نوازنده های پیانو در آن موقع از این کارت ها برای نواختن نت ها استفاده می کردند. بنابراین ساز و کار این دستگاه، بهبودیافته همان کاغذهای پانچ پیانو بود که به صورت صفحات چوبی با ردیف هایی از نقاط پانچ شده یا نشده درآمدند تا دستگاه بافندگی بتواند الگویی از قبل طراحی شده را با این روش کدخوانی در میان تار و پود پارچه ببافد. بنابراین داده ها با وجود یا عدم وجود این سوراخ ها برای دستگاه تعریف می شدند و در واقع نسخه های اولیه همان صفر و یک علم دیجیتال امروز محسوب می شدند. کم کم روش کدخوانی از روی کارت پانج دستگاه های بافندگی، شکل بهبودیافته و تازه تری پیدا کرد و از آن در فناوری کامپیوترهای اولیه استفاده شد.

ویژگی های پارچه ژاکارد

هنگام خرید پارچه ژاکارد، اگر با دقت به بافت آن نگاه کنید، متوجه خواهید شد که طرح های پارچه، بخشی از بافت پارچه است و با وجود فرسودگی های روزمره، تغییری نمی نمایند. اما طرح هایی که روی دیگر انواع پارچه مهر یا چاپ می شوند، به علت سایش و کشش طولانی مدت، در معرض کم رنگ شدن، کشیدگی طرح یا از بین رفتن کامل آن هستند.

امروزه پیچیدگی طرح های پارچه ژاکارد بیشتر شده، اما اجرای آن ها با وجود پیشرفت تکنولوژی کامپیوتری مدرن آسان تر شده است. این پارچه ها در برابر آب، لکه، کپک، ساییدگی، پارگی، چین وچروک و… مقاوم هستند. علاوه بر مقاوت و دوام بالا، از دیگر ویژگی های ژاکارد می توان به زیبایی آن ها اشاره نمود که برای تزیین و دکوراسیون مناسب هستند. با پیشرفت تکنولوژی، پارچه ژاکارد امروزی می تواند ترکیبی از ده ها رنگ مختلف باشد و انواع نقش های زیبای هندسی، گیاهان، جانوارن، اشکال پیچیده یا انتزاعی را به نمایش بکشد.

آشنایی با انواع مختلف پارچه ژاکارد

هر نوع پارچه ای که با دستگاه بافندگی ژاکارد بافته می گردد، پارچه ژاکارد محسوب می گردد. پارچه های ژاکارد شامل چند زیرمجموعه مختلف هستند و ما در ادامه رایج ترین آن ها را معرفی خواهیم کرد.

• بروکات یا زربافت

پارچه های بروکات که در ایران بیشتر با نام زربافت شناخته می گردد، از چین باستان سرچشمه می گیرد و اولین بار در اوج امپراتوری بیزانس در غرب ظاهر شد. این نوع پارچه یکی از رایج ترین انواع پارچه های بافته شده ژاکارد است. اصل این پارچه ها از ابریشم فراوری می شوند، اما اکنون الیاف مصنوعی، پنبه ای و حتی پشمی نیز در فراوری این پارچه ها استفاده می شوند.

• مطلسه

از پارچه مطلسه معمولاً برای تهیه روتختی و بالش استفاده می گردد و این پارچه طرح های برجسته دارد. در گذشته این پارچه ها با دست دوخته می شده است و امروزه فراوری مطلسه با استفاده از دستگاه بافندگی ژاکارد یا دستگاه لحاف کاری بسیار ساده تر است.

• ژاکارد پنبه ای

پارچه های ژاکارد پنبه ای معمولاً پیچیدگی کمتری دارند و جزو کم هزینه ترین انواع ژاکارد هستند که با استفاده از ماشین بافندگی ژاکارد فراوری می شوند. پارچه های ژاکارد پنبه ای بیشتر جایگزین پارچه های ژاکارد کتانی شده اند.

• ژاکارد ابریشمی

ژاکارد ابریشمی از لوکس ترین انواع ژاکارد محسوب می گردد و معمولاً در قرون گذشته برای فراوری طراحی های پیچیده پارچه های نقش دار، از الیاف ابریشمی استفاده می کردند.

• ژاکارد پشمی

از ژاکارد پشمی به علت خاصیت عایق بودن آن، گاهی برای فراوری لباس های زمستانی مانند ژاکت و دستکش استفاده می گردد.

• ژاکارد مصنوعی

بعضی از فراورینمایندگان ژاکارد به علت مقرون به صرفه بودن، ترجیح می دهند که از الیاف مصنوعی به جای ابریشم، پنبه یا پشم استفاده نمایند. اگرچه ژاکارد مصنوعی کیفیت پایینی دارد و تأثیری مخرب در محیط زیست دارد.

چه الیافی در پارچه ژاکارد به کار رفته اند؟

در واقع ژاکارد نوعی بافت است و این نام به مواد اولیه پارچه داده نمی گردد. بنابراین می توان آن را با طیف وسیعی از الیاف فراوری کرد. بیایید نگاهی دقیق تر به ترکیب بندی الیاف و کاربرد هرکدام در فصل های مختلف سال داشته باشیم:

• الیاف پنبه ای نرم، غیرشفاف و قابل تنفس هستند و در تمام طول سال می توان از لباس های دوخته شده از پارچه های پنبه ای استفاده کرد. از پارچه هایی که با الیاف پنبه بافته می شوند، می توان انواع پیراهن مردانه، تاپ، بلوز، شلوار، پیراهن زنانه، دامن، کت، ژاکت و… را فراوری کرد.
• از الیاف ابریشمی پارچه هایی نرم و صیقلی می توان بافت و این پارچه ها معمولاً براق، نازک و نیمه شفاف هستند. ابریشم در بهار و تابستان بیشترین استفاده را دارد و انواع لباس دوخته شده از این پارچه در مجالس و مناسبت های خاص کاربرد بسیاری دارد. بلوز، تاپ، پیراهن زنانه، دامن، روسری، لباس زیر، کراوات، لایه آستر و… را می توان از پارچه های ابریشمی فراوری کرد.
• الیاف پشمی نرم، گرم و غیرشفاف هستند و برای پاییز و زمستان قابل استفاده هستند. از پارچه های پشمی می توان کاپشن، پیراهن زنانه، دامن، شلوار، مانتو، بلوز، ژاکت، هودی، سویشرت، پالتو و… را تهیه کرد.
• الیاف کتان نرم و قابل تنفس هستند و پوشاک دوخته شده از آن ها، بهار و تابستان استفاده می گردد. پیراهن زنانه و مردانه، دامن، تاپ، شلوار و… از پارچه های کتانی دوخته می گردد.
• الیاف مرکب ترکیبی از چند الیاف با یکدیگر است تا ویژگی های بهتری در پارچه حاصل داشته باشیم. مقدار شفافیت پارچه های حاصل از این الیاف متغیر است و بسته به نوع خلوص آن برای هر چهار فصل سال و دوخت انواع لباس می تواند مناسب باشد.

رایج ترین الیاف در فراوری ژاکارد

در حال حاضر پنبه، ابریشم و الیاف مصنوعی، رایج ترین الیاف نساجی برای فراوری پارچه ژاکارد هستند. در بعضی موارد فراورینمایندگان ممکن است از پشم نیز برای بافت پارچه ژاکارد استفاده نمایند.

کشور اصلی در فراوری ژاکارد

در حالی که هند بزرگترین فراوری نماینده الیاف پنبه خام در دنیا است، چین بزرگترین فراوری نماینده پوشاک تمام پنبه تمام شده است. چین در فراوری ابریشم نیز در دنیا پیش رو است و این کشور بیشترین الیاف مصنوعی را فراوری می نماید. از سوی دیگر، استرالیا بیش از سایر کشورها پشم فراوری می نماید. با وجود این، فراوری نمایندگان پشم استرالیایی معمولاً نخ یا الیاف خام خود را برای تکمیل به چین می فرستند. در نتیجه، بیشتر پارچه های ژاکارد از چین سرچشمه می گیرند.

کاربرد پارچه ژاکارد چیست؟

به طور کلی از پارچه ژاکارد بیشتر برای فراوری انواع لباس، مانتو، کراوات، اسلینگ کوهنوردی و روبان استفاده می گردد. بعلاوه این پارچه در دکوراسیون منزل نیز کاربرد فراوانی دارد. از این پارچه در تهیه اکسسوری، پرده، رومیزی، روتختی، رومبلی و… در خانه استفاده می گردد.

قیمت پارچه ژاکارد چقدر است؟

در طول تاریخ، پارچه ژاکارد به علت نوع خاص فراوری آن، قیمت بالایی داشته است، اما با اختراع دستگاه بافندگی ژاکارد، قیمت آن به طرز چشمگیری نسبت به قبل کاهش پیدا نموده است.

اگر امروزه بخواهید قیمت پارچه ژاکارد فراوریشده با دستگاه بافندگی مدرن را با دیگر انواع پارچه ها با الیاف مشابه در صنعت نساجی مقایسه کنید، باید به شما بگوییم این پارچه ها تقریباً گران هستند. هرچه پیچیدگی طرح و رنگ ژاکارد بیشتر گردد، قیمت آن نیز به همان نسبت افزایش پیدا می نماید.

چگونه از پارچه ژاکارد مراقبت کنیم؟

از آنجا که ژاکارد نوعی بافت است و می تواند از هر نوع الیافی تهیه گردد، دستورالعمل مراقبت از آن، به نوع الیاف پارچه مدنظرتان بستگی دارد. بعضی از ژاکاردها قابل شست وشو هستند، در حالی که بعضی از آن ها باید به صورت خشک تمیز شوند.

اگر پارچه ژاکارد بسیار ظریف و لطیف است یا برعکس، بسیار پر آب وتاب و تزیین شده با نخ فلزی، پولک یا منجوق است، تمیز کردن آن به صورت خشک، برترین و مطمئن ترین روش نگهداری است. پارچه های ژاکارد ضخیم و محکم را می توان با دست یا ماشین لباسشویی در دمای 30 درجه سانتی گراد شست. یادتان باشد که در زمان شست وشو، هرگز از مواد سفیدنماینده استفاده نکنید. پارچه باید دور از تابش مستقیم نور خورشید خشک گردد.

در آخر

همان طور که گفتیم، برخلاف پارچه های دیگر که طرح ها روی سطح پارچه چاپ می گردد، طرح های ژاکارد همراه با پارچه بافته می گردد. زیبایی بافندگی ژاکارد در آن است که صدها نخ تار برای ایجاد طرح های منحصربه فرد در هم تنیده می شوند. پارچه های ژاکارد در طرح ها و وزن های مختلفی فراوری می شوند و هر کدام کاربرد مشخصی دارند. ژاکاردهای سبک تر اغلب برای بهار و تابستان استفاده می شوند و انواع سنگین آن در فصل های سرد سال هوادار دارند. طرح های پارچه ژاکارد بسیار متنوع است و در آن ها می توانید طرح هایی با رنگ های هم تناژ پیدا کنید یا تضادی مجذوب نماینده را روی پارچه مشاهده کنید. در میان انواح طرح ژاکارد، انتخاب نامحدودی خواهید داشت؛ راه راه کلاسیک، خل خالی، طرح گل و گیاه، سبک بچگانه و… نمونه هایی از طرح های این پارچه است.

منابع: sailrite, tissura, sewport