هوش مصنوعی درآمد 150 میلیارد دلاری برای کشور دارد - مجله سفرنامه ترکیه

با آمدن 5G و راه اندازی پایلوت آن در کشور آیا نقش هوش مصنوعی نیز افزایش می یابد؟

بله به نوعی باید گفت رشد بازار هوش مصنوعی تا سال 2030 در سایه فناوری 5G صورت می گیرد به این صورت که وقتی 5G در 5 سال آینده به صورت گسترده مورد استفاده قرار بگیرد، حجم تبادلاتی داده ها بین افراد، اشیا و عناصر فراوری افزایش یافته و داده های عظیم فراوری می گردد، بنابراین احتیاج به استفاده از سیستم های هوشمندسازی نیز افزایش می یابد و فرصتی را برای این فناوری ایجاد می نماید. از این رو در دو سال اخیر ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی روی 5 فناوری نوظهور اینترنت اشیا، بلاک چین و بلوکی، مجازی سازی و هوشمند سازی (نسل چهارم صنعتی) بخصوص هوش مصنوعی که از مهم ترین فناوری های تأثیرگذار یک دهه آینده هستند، متمرکز شده است.

برای استفاده از هوش مصنوعی و درآمدزایی از آن، چه راستای را ترسیم نموده اید؟

در این راستا پیش نویس برنامه و سند راهبردی را برای توسعه هوش مصنوعی تدوین کردیم و طبق این سند اولویت ها و حوزه های مهم برای سرمایه گذاری در هوش مصنوعی مشخص شده و در حال اجرایی کردن آن هستیم. برای تهیه این سند هم مطالعات تطبیقی بین المللی 15 کشور پیشرو و سیاست های 30 کشور فعال در هوش مصنوعی اجرا شده است. ظرفیت های ملی، دانشگاهی و شرکت های داخلی خود را شناسایی کردیم و اکنون می دانیم که باید چه حمایت هایی از این حوزه صورت بگیرد. حتی برای اینکه این سند در ابعاد ملی نیز تصویب گردد تعاملاتی را با شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه جامع علمی کشور آغاز کردیم تا بعد از تصویب شدن، ستاد هوش مصنوعی را در کشور راه اندازی و سند را اجرایی کنیم. به نظر می رسد این سند تا دو ماه آینده به تصویب برسد که با تصویب این سند، راستا روشنی برای هوش مصنوعی در کشور ترسیم می گردد.

از فعالان حوزه هوش مصنوعی چه حمایت هایی صورت می گیرد؟

از فعالان این حوزه در چند بخش حمایت می گردد. اول اینکه با همکاری بخش خصوصی افرادی در حوزه های مختلف هوش مصنوعی آموزش دیده و توانمند می شوند و سپس با برقراری ارتباط با بخش صنعت برای آنها (حدود 600 نفر) اشتغالزایی می کنیم. از سرانجام نامه ها و تحقیقات حوزه هوش مصنوعی که با همکاری بخش خصوصی انجام گردد، حمایت شده و 50 درصد از هزینه ها (تا سقف 50 میلیون تومان برای مقطع دکترا و تا سقف 20 میلیون تومان برای مقطع کارشناسی ارشد) پرداخت می گردد. اگر شتاب دهنده ای روی استارتاپ حوزه هوش مصنوعی سرمایه گذاری کند، دو برابر سرمایه گذاری اجرا شده (تا سقف 150 میلیون تومان) تسهیلات ارائه می گردد. اگر از فاز شتابدهی پیروز بیرون بیاید، 50 درصد تسهیلات ارائه شده به بلاعوض تبدیل می گردد. از سوی دیگر اگر وارد فاز مقیاس عظیمتری گردد به طوری که اگر یک شتاب دهنده یک ایکس سرمایه گذاری کند، 4 برابر آن را صندوق نوآوری و شکوفایی سرمایه گذاری می نماید. حمایت های دیگری از نوع دیجیتال مارکتینگ، بازاریابی، فراوری محتوا، تأمین پردازشگرهای سریع، هزینه های سرورها و... مورد احتیاج حوزه هوش مصنوعی را نیز به وسیله سامانه راه نوآوری به صورت یارانه تا سقف 20 میلیون تومان پرداخت می کنیم. بنابراین سعی شده بیش از 50 درصد از هزینه های آنها را کاهش دهیم.

ظرفیت های هوش مصنوعی در کشور را چگونه شناسایی می کنید؟

بعد از استخراج اولویت و ماژول های کلیدی در هوش مصنوعی، با فراخوان، ظرفیت های شرکت های دانش بنیان و خلاق را شناسایی نموده و از آنها برای پروژه های کلان هوش مصنوعی استفاده می کنیم. ما با شناسایی ظرفیت های بخش خصوصی متوجه شدیم که بالای 100 شرکت کوچک، متوسط و نسبتاً عظیم در این حوزه در حال فعالیت هستند ولی تنها به تعداد انگشتان دست از این شرکت ها، توانمند بوده و ظرفیت های خوبی دارند بقیه یا نوپا هستند یا بعضی شرکت ها مانند دیجی کالا، آپارات، فیلیمو (برای پشتیبانی از سرویس ها و فرآیندهای سیستم خود یا محتوا و شناسایی ویدئوهای نامناسب و...) و به صورت حاشیه ای در بخش هوش مصنوعی فعالیت می نمایند.

مهم ترین اتفاق خوبی که تا به امروز در حوزه هوش مصنوعی در کشورمان رقم خورده، چه بوده است؟

در حوزه توسعه خدمات جی پی یو و پردازشگرهای سریع کلان داده ها در حال یاری به سه مجموعه هستیم و با منابع ستاد [اقتصاد دیجیتال] و صندوق نوآوری بالای 30 میلیارد تومان برای توسعه ظرفیت GPU ها (پردازشگرهای گرافیکی) اختصاص می دهیم. تا به امروز به سه پلتفرم پایه ای هوش مصنوعی یاری نموده ایم تا شکل بگیرند و بیش از 100 ماژول هوش مصنوعی را توسعه داده اند و امکان ارائه AP) Access point نقطه دسترسی) را روی پلتفرم های خود برای ارائه به استارتاپ ها فراهم نموده اند. با این اقدام دیگر استارتاپ ها احتیاجی ندارند ماژول ها را روی پلتفرم خود توسعه دهند، چون به راحتی می توانند از ماژول های توسعه یافته این سه پلتفرم استفاده نمایند. از سوی دیگر یکی از اقدام های خوب که پاشنه آشیل حوزه هوش مصنوعی دیتا یا دادگان محسوب می گردد، برای تحلیل و یادگیرنده کردن (Learning) هوش مصنوعی سیستم ها است که تا به امروز دو دادگان عظیم را با همکاری بخش خصوصی توسعه داده ایم و سال جاری هم در حال توسعه دو دادگان دیگر هستیم. به جز اینها 15 پروژه کلان دیگر مانند تشخیص هویت و چهره را به وسیله هوش مصنوعی در سامانه سجام انجام دادیم. دستیارهای صوتی هوشمند، ترجمه همزمان روی موضوعات مرتبط با پردازش صوت و تصویر و متن هم از دیگر کارهایی ست که اجرا شده است.

استفاده از هوش مصنوعی چقدر می تواند اقتصاد دیجیتال را در کشور متحول کند؟

طبق گزارش های بین المللی پیش بینی ها نشان می دهد که حجم مالی هوش مصنوعی دنیا حدود 16 تریلیون دلار است و اگر با نرخ رشد متوسط دنیای حساب کنیم، حدود 15 درصد اقتصاد دنیای را اقتصاد هوش مصنوعی تشکیل خواهد داد. اگر کشور ما فقط یک درصد از 16 تریلیون دلار را از آن خود کند، حجم مالی هوش مصنوعی معادل 150 میلیارد دلار خواهد بود. یعنی با توجه به نرخ مالی کشورمان باید تا 10 سال آینده، 10 تا 15 درصد از سهم اقتصاد خود را با به کارگیری هوش مصنوعی در صنایع عظیم یا خلق کسب و کارهای جدید به هوش مصنوعی اختصاص دهیم تا بتوانیم همپای با دنیا به این پارادایم مالی پاسخ دهیم و جزو 10 کشور در حوزه اقتصاد هوش مصنوعی باشیم، دقیقاً اتفاقی که در چین افتاده است. سال 2019، 36 درصد از اقتصاد چین را اقتصاد دیجیتالی تشکیل می داد که از این میزان، 15 درصدش در زمینه هوش مصنوعی بود.

قرار بود برای توسعه هوش مصنوعی در کشور با چین و کشورهای اسلامی همکاری هایی صورت بگیرد. این اقدام به کجا رسید؟

هم اکنون کارهای کوچک و محدود بین المللی انجام می دهیم به عنوان مثال تیم های هوش مصنوعی ما در صنایع و پروژه های بین المللی امارات، قطر، سوریه و... حضور دارند و با بعضی شرکت های چینی، هندی و روسیه هم همکاری های محدودی وجود دارد. حقیقت این است که تحریم ها، اجازه نداد بتوانیم کارهای جدی و عظیمی در حوزه هوش مصنوعی انجام دهیم ولی امیدواریم با تغییر در حوزه بین المللی و باز شدن درها، تعاملات بین المللی افزایش یافته و بتوانیم از ظرفیت های عظیمی که در واقع در بعضی از کشورهای نزدیک به ما مانند هند، روسیه و چین در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد، بهره مند شویم و ظرفیت های هوش مصنوعی کشور را در ابعاد بین المللی عرضه کنیم.

امروزه کاربردهای هوش مصنوعی را در کجاها بیشتر می توانیم لمس کنیم؟

کاربردهای هوش مصنوعی متنوع و گسترده است اما مهم ترین کاربرد آن را هم اکنون می توان در پلتفرم های آنلاین و شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام و پلتفرم های ویدئو (VOD) ها و... دید. آنها به پشتوانه هوش مصنوعی برای کاربران خود مطالب و فیلم های مورد علائق شان را شناسایی نموده و پیشنهاد می دهند. از سوی دیگر تمام سرویس های احتیاجمند تشخیص هویت صوت، چهره و تصویر، متن و... مانند احراز هویت در سامانه ها و تخلفات رانندگی و... پشتوانه و شالوده اصلی آنها هوش مصنوعی است.

بخش خصوصی در این میان چه نقشی دارد؟

بخش عمده ای از برنامه هایی که انجام می دهیم با یاری بخش خصوصی در حال اجرا است. هیچ کاری را با نهاد دولتی پیش نمی بریم مگر اینکه بخش دولتی احتیاجی را اعلام نموده و تقاضایی در زمینه هوشمندسازی و هوش مصنوعی داشته باشد.

رتبه ایران در هوش مصنوعی در منطقه و دنیا چگونه است؟

در سال های اخیر دانشگاه های ما ظرفیت های نسبتاً مناسبی در حوزه هوش مصنوعی به دست آوردند به طوری که رتبه کشورمان در فراوری مقالات علمی در هوش مصنوعی بین 9 تا 20 در نوسان بوده است و معمولاً در بین 15 کشور اول دنیا در حوزه مقالات علمی هوش مصنوعی هستیم ولی در حوزه پنتت ها(خلق اختراعات هوش مصنوعی) توانمند نیستیم. در تجاری سازی هوش مصنوعی نیز ما در بخش تعداد استارتاپ ها زیر 20 کشور اول دنیا و در دسته کشورهای توانمند قرار داریم.

چگونه می توانیم هوش مصنوعی را در کشور توسعه دهیم؟

باید بانکداری و صنایع عظیم کشورمان از جمله نفت، فولاد، خودرو و... تجهیز به استفاده از هوش مصنوعی شوند. باید شرکت های عظیم سنتی از فناوری هوشمندسازی (پردازش تصویر، متن و صوت) برای سرویس های نگهداری، تعمیرات، مدیریت فراوری، انبارداری، فراوری، ارائه خدمت، زنجیره تأمین و ارتباط با مشتری و... استفاده نمایند اگر بتوانیم آنها را به استفاده از هوش مصنوعی هل دهیم می توانند ضمن افزایش بهره وری و کاهش هزینه های فراوری و ارائه خدمات و تصمیم گیری های تجاری و... یک جریانی برای بازار هوشمندسازی ایجاد نمایند تا اقتصاد کشور هم بر پایه هوش مصنوعی دچار تحول گردد.